Architektura w Bułgarii
Bułgaria jako jeden z najstarszych krajów Europy i spadkobierca kilku starożytnych cywilizacji, może pochwalić się ciekawą architekturą, która nieustannie kształtowała się już od VIII - VI wieku p.n.e. Trakowie, Rzymianie, Bizantyjczycy i Protobułgarzy pozostawili bezcenne ślady swoich kultur na bułgarskich ziemiach. Dzięki takiej różnorodności, Bułgaria usłana jest licznymi zabytkami architektury (w tym wiele docenionych przez UNESCO), które przyciągają fanatyków kultury z całego świata.
Architektura Bułgarii odzwierciedleniem bogatej historii
Burzliwe dzieje historyczne Bułgarii oraz położenie na styku Wschodu i Zachodu wpłynęły znacząco na kształtowanie się bułgarskiej architektury:
Pierwsze państwo bułgarskie - zachowane ruiny
Ruiny miasta Pliska - pierwszej stolicy Cesarstwa Bułgarskiego. Zdjęcie: Alioshkata Flickr via Compfight cc
01Okres ten uważa się za początek właściwej sztuki bułgarskiej, opartej na wzorach antycznych i bizant. Zabytki architektoniczne z czasów pierwszego państwa bułgarskiego nie zachowały się niestety w dobrym stanie. Nadal możemy jednak spotkać zazwyczaj ruiny z tego okresu - ważną pamiątkę rozwoju cywilizacyjnego tego obszaru. Należą do nich głównie świątynie usytuowane na terenie dwóch pierwszych stolic - Pliski oraz Presławia np. kaplica pałacowa w Presławiu.
Średniowieczne budowle w Bułgarii miały Słowiański charakter - drewniane budownictwo, zdobienie domów rzeźbami w formie kół, spirali, gwiazd itp. oraz charakterystyczne wielokolorowe posadzki.
Panowanie Bizancjum
Cerkiew Monastyru Baczkowskiego. Zdjęcie: coldsoul Flickr via Compfight cc
02Z czasów panowania Bizancjum na ziemi bułgarskiej w XI - XII w. pozostało parę ciekawych sakralnych budowli, m.in. cerkiew Monastyru Baczkowskiego, cerkiew Bojana i świątynia św. Jana w Nesebyr.
Drugie państwo bułgarskie - rozkwit
Cerkiew św. Bogurodzicy Petryczkiej koło Asenowgradu. Zdjęcie: Ekaterina Toseva Flickr via Compfight cc
03Tuż po utworzeniu drugiego państwa, nastąpił dynamiczny rozwój architektury w nowym kierunku. Z tego okresu udało zachować się liczne budowle (pomimo, że poźniejsze panowanie tureckie zniszczyło liczne średniowieczne świątynie), m.in: cerkiew św. Piotra i Pawła w Tarnowie, świątynie w Nessebyr - Bazylika Nad Morzem i Nowa Metropolia.
Przykładem dobrze zachowanej budowli jest cerkiew św. Bogurodzicy Petryczkiej koło Asenowgradu.
W tym okresie popularnością również cieszyły się intensywnie budowane monastyry. Niestety niewiele z nich przetrwało w niezmienionej formie, zachowując oryginalny charakter.
Okupacja turecka - zahamowanie postępu
04Trwająca przez kilka stuleci turecka niewola wstrzymała postęp architektoniczny i spowodowała zniszczenie zabytków. Większość miast bułgarskich została wówczas zdominowana przez zabudowę typu orientalnego: domy o nadwieszonych piętrach i spłaszczonych dachach, liczne meczety, zajezdne domy (karawansareje), kryte bazary (bezisteny) i mosty z kamienia. Budowle te, nigdyś traktowane jedynie jako symbole obcej dominacji, są w ostatnich latach coraz bardziej doceniane przez Bułgarów i traktowane jako cenne zabytki sztuki.
Bułgarskie odrodzenie narodowe - największy postęp
05Przełom XVIII i XIX wieku czyli okres odrodzenia (u schyłku tureckiej niewoli) wniósł niesamowite ożywienie dla bułgarskiej architektury. Odbudowano wówczas większość monastyrów, rozpoczęto konstrukcje budynków użyteczności publicznej, wznoszono nowe domy.
Większość budowli charakteryzowała się stylem odrodzeniowym, który nawiązywał do tradycyjnych bułgarskich form i estetyki. Bogate wzornictwo i wystrój zarówno na zewnątrz, jak i we wnętrzach budynków były bezpośrednim rezultatem poprawienia się warunków politycznych, ekonomicznych i kulturalnych.
Pod koniec tureckiej dominacji, architektura zaczęła nabierać Zachodni charakter. Budowano wystawne siedziby, oryginale łuki bram dekorowano malowidłami, a reprezentacyjne pomieszczenia zdobiono rzeźbionymi boazeriami, z malowidłami i dekoracjami.
Architektoniczne zabytki Bułgarii na liście UNESCO
Bogate dziedzictwo kulturowe Bułgarii zostało docenione nie tylko w kraju, ale również poza jego granicami. Na listę światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego UNESCO trafiło 9 bułgarskich obiektów, a w tym następujące zabytki architektury:
- Cerkiew Bojańska - wybudowana pod koniec X wieku, usytuowana w jednej z sofijskich dzielnic - Bojana, tuż u podnóża górskiego pasma Vitoshy. Świątynia ta zasłynęła głównie z kilkuwarstwowych, średniowiecznych fresków.
- Skalne cerkwie w Iwanowie - pochodzący z XII wieku kompleks skalnych świątyń usytuowany na terenie malowniczego parku Rusenski Łom. Jedna ze świątyń - św. Bogurodzicy - posiada słynne freski, które się zachowały w dobrym stanie jeszcze od czasów średniowiecza.
- Monastyr Rylski - największy i najczęściej odwiedzany klasztor w Bulgarii, położony w otoczeniu lasu w masywie górskim Ryła. Ten wybudowany w X wieku monastyr - ostoja chrześcijaństwa i bułgarskiej kultury - jest jednym z bułgarskich symboli. Dopełnieniem kompleksu jest muzeum, w którym można poznać niezwykłą historię tego miejsca.
- Tracki grobowiec, Kazanłyk - wybudowana przez trackiego władcę na przełomie IV - III w. p.n.e. budowla, usytuowana w mieście Kazanłyk. Grobowiec ten słynie z oryginalnych, dobrze zachowanych malowideł znajdujących się na jego kopułowym sklepieniu i w korytarzu.
- Tracki grobowiec, Swesztari - pochodzący z III w. p.n.e. grobowiec, w którym spoczywały szczątki trackiego władcy. Zabytek ten zdobył sławę dzięki unikalnej, zachwycającej architekturze i ornamentom. Sklepienie komory grobowca podtrzymują posągi kobiet z uniesionymi rękami.
- Stare Miasto, Nessebar - utworzone ponad 3000 lat temu, jedno z najstarszych miast Europy, często określane jako muzeum pod gołym niebem. To zabytkowe miasto, usytuowane nad malowniczym wybrzeżem Morza Czarnego, gustownie łączy w sobie starożytną i średniowieczną architekturę. Aby zobaczyć cenne relikty związane z historią miasta, warto odwiedzić lokalne Muzeum Archeologiczne.